راعی کتاب را بست. سیگاری آتش زد. وحدت چند صفحه‌ای را ورق زد، گفت:‏

‏ «مفصل است، تازه منظم نیست. بیشترش هنوز یادداشت است، اما ماحصل این است که ‏من در این یادداشتها سعی کرده‌ام دست بگذارم روی همان‌جایی که تبری، داسی فرود ‏می‌آید و تداوم یک تنه را قطع می‌کند، یا بگیریم سنگی که جلو جریان آرام و مداوم را می‌گیرد. ‏ما اینجا به هر دلیل که بوده، مثلاً موقعیت جغرافیایی، گرفتار همین مشکل بوده‌ایم، و حالا هم ‏هستیم. اما من فقط _ اگر موافق باشی _ می‌خواهم قصـ?‏ سرو کاشمر یا حتی فریومد را ‏برایت بخوانم.»‏

کاغذی را برداشت، گفت: «ببین، دقیقی می‌گوید:‏

یکی سرو آزاد بود از بهشت / به پیش در آذر اندر بکشت
نبشتش بر آن زاد سرو سهی / که پذرفت گشتاسپ دین بهی

یا مثلاً باز دارد که:‏

چو چندی بر آمد بر این سالیان / ببالید سرو سهی همچنان
چنان گشت آزاد سرو بلند / که بر گرد او بر نگشتی کمند
چو بالا بر آورد و بسیار شاخ / پی افکند گردش یکی خوب کاخ
فرستاد هر سو به کشور پیام / که چون سرو کشمر به گیتی کدام
ز مینو فرستاد زی من خدای / مرا گفت از اینجا به مینو برآی
کنون هر که این پند من بشنوید / پیاده سوی سرو کشمر روید‏
بگیرید یکسر ره زرد هشت / به‌سوی بت چین بر آرید پشت

بعدش هم توضیح داده‌ام، از اینجا و آنجا روایت‌ها را جمع کرده‌ام، خودت آنها را بیش و کم ‏می‌دانی.»‏

صفحه را کنار دستش گذاشت، از روی دستـ?‏ کاغذها هم باز صفحاتی جدا کرد همان‌طور ‏پراکنده کناری می‌ریخت:‏

‏«خوب، این بیت هم جالب است:‏

به آیین پیشینگان منگرید / بدین سایـ?‏ سرو بن بغنوید‏

اما همـ?‏ روایت‌ها بیشتر دال بر این است که کاشتن سرو _ چه به فرمان گشتاسب یا به ‏دست زردشت _ درست نشانـ?‏ آغاز بعثت، یا بهتر است بگوییم هجرت بوده است، و خود ‏سرو هم مکه است، خانـ?‏ خدا، و نیز رمزی از مینو.‏

بهشتیش خوان ار ندانی همی / چرا سرو کشمرش خوانی همی
چرا کش نخوانی نهال بهشت / که چون سرو کشمر به گیتی که کشت

مهمتر از همه بالیدن آن پیروزی امشاسپندان و انسان بر اهریمن و دیگر دیوان و حتی انیران ‏بوده است، و حتی خود درخت ...»‏

باز ورق زد: «نوشته بودمش. زردشت را درست به درختی تشبیه کرده‌‌اند.»‏

بلند شد، دور?‏ شاهنامه‌اش را آورد، جلدها را این طرف و آن طرفش می‌گذاشت، نه روی هم ‏و صاف، اما پرت نمی‌کرد. جلدی را باز کرد. ورق زد، با دستی لرزان. انگشت شستش را تر ‏نمی‌کرد، سعی می‌کرد با نوک انگشت صفحه را بگیرد، جداش کند و بعد ورق بزند. خواند:‏

‏«چو یک چندگاهی بر آمد بر این / درختی پدید آمد اندر زمین
از ایوان گشتاسپ تا پیش کاخ / درختی گشن‌بیخ بسیارشاخ
همه برگ او پند و بارش خرد / کسی کو چنو بر خورد کی مرد

دیدی؟ باز هم هست. فردوسی هم دارد. همه‌اش را نوشته‌ام.»‏

بقیـ?‏ جلدها را طرف چپش ریخت، و باز سراغ یادداشت‌هاش رفت. ورق می‌زد، می‌خواند، با ‏نگاهی سرسری. و بعد صفحه را طرف چپش می‌انداخت. و گاهی جلوش پرت می‌کرد روی ‏گوشـ?‏ رختخوابش. گفت: «خوب، یادم آمد. گمانم در مورد اسفندیار است. می‌گوید:‏

سر سنگ تابوت کردند سخت / شد آن بارور خسروانی درخت

می‌بینی؟ انسان را به درخت تشبیه کرده است. جالبترین مثال را می‌شود در مرگ رستم ‏دید: ‏

شغاد آن به‌نفرین شوریده‌بخت / بکند از بن آن خسروانی درخت

خودت هم که یادت هست. رستم شغاد و درخت را به هم می‌دوزد، انگار که درخت نمی‌تواند ‏و نباید سپر به‌نفرینی چون شغاد بشود، برای همین هم تیر از درخت می‌گذرد و به تن شغاد ‏می‌رسد، بگو که درخت نه، که انسان درخت تیر را از تن خود گذاره می‌دهد.»‏

باز ورق زد. صفحه‌ای را پیدا کرد. به دست گرفت، خواند، گفت: «نه، این چندان مهم نیست، ‏باشد بعد. وقتی همه‌اش را تنظیم کردم. کجا بودیم؟»‏

راعی گفت: «می‌خواستی قصـ?‏ سرو کاشمر را بخوانی.»‏

‏«بله، درست می‌گویی. زیادی هرز رفتم، اما لازم بود. خوب، فکرش را بکن به سال دویست و ‏سی و دو هجری ...»‏

نگاه کرد، ورق زد، یکی دو تا را طرف راستش انداخت: «بله درست است. صاحب تاریخ بیهق ‏نوشته است: و از آن وقت که این درخت کشته بودند تا بدین وقت هزار و چهار صد و پنج ‏سال بود. می‌بینی؟ هر دو درخت هنوز بوده است، یکی به کاشمر، یکی هم به فریومد. ‏فکرش را بکن با وجود دو قرن استیلای عرب هنوز چیزی ادامه داشته، آن‌هم سروهایی ‏کشتـ?‏ زردشت، گشن‌بیخ، بسیارشاخ، و به نسبت این حوز?‏ فرهنگی گیریم که شعله‌ای در ‏اجاقی. آن‌وقت ...»‏

باز ورق زد، و هر برگ خوانده و نخوانده را جلوش می‌ریخت، بی‌آنکه ببیند که کجا.‏

‏«المتوکل علی‌الله‌جعفربن‌المعتصم خلیفه را این درخت وصف کردند، و او بنای جعفریه آغاز ‏کرده بود، نامه نوشت به عامل نیشابور که باید آن درخت ببرند و بر گردون نهند و به بغداد ‏فرستند و جملـ?‏ شاخه‌های آن در نمد دوزند و بفرستند، تا درودگران در بغداد آن درخت ‏راست باز نهند و ساقه‌ها به هم باز بندند، چنان‌که هیچ شاخ و فرع از آن درخت ضایع ‏نشود، تا وی آن ببیند آن‌گاه در بنا به کار برند.»‏

توی جیب‌هایش را گشت، جعبـ?‏ سیگارش خالی بود، مچاله‌اش کرد و همان دور و بر جایی ‏انداخت. راعی سیگار روشن‌شده‌ای جلوش نگه داشته بود. ‏

‏«متشکرم. دیدی؟ در نمد بپیچند و بر گردون نهند و تا جعفریه ببرند، و چون خلیفه بدید در بنای ‏جعفریه به کار گیرند، آن‌هم درختی را که مؤلف تاریخ بیهق گفته است: در سایـ?‏ آن زیادت از ‏ده هزار گوسفند قرار گرفتی، و وقتی که آدمی نبودی و گوسفند و شبان نبودی، وحوش و ‏سباع آنجا آرام گرفتندی. و چندان مرغ گوناگون بر آن شاخ‌ها مأوی داشتند که اعداد ایشان ‏کسی در ضبط حساب نتواند آورد. و زردشتیان تا قطعش نکنند حاضر شده بودند پنجاه هزار ‏دینار نیشابوری خزانـ?‏ خلیفه را خدمت کنند. اما ظاهراً فرمان خلیفه را دیگر کردن محال بود. و ‏اشتیاق دیدن سروش چنان بود که از دیدار آن‌همه زر می‌توانست گذشت، آن‌هم کسی که تا ‏مبادا خزانه تهی شود فرموده بود تا از زردشتیان مسلمان‌شده همچنان جزیه بستانند. خوب، ‏اما درخت، وقتی دور تنه‌اش بیست و هفت تازیانه باشد، اره‌ای در خور می‌خواهد و کسی که ‏تعهد این کار کند. اما می‌جویند، همیشه هم پیدا کرده‌اند، از خواجه نصیر بگیر تا خواجه ‏رشیدالدین فضل‌الله، و اینجا خواجه ابوالطیب امیر عتاب بن ورقاءالشاعر الشیبانی است. ‏صبر کن عین نقل ابوالحسن علی‌بن‌زید این است: چو بیفتاد در آن حدود زمین بلرزید و ‏کاریزها و بناهای بسیار خلل کرد، و نماز شام انواع و اصناف مرغان بیامدند، چندان‌که ‏آسمان پوشیده گشت و به انواع اصوات خویش نوحه و زاری می‌کردند بر وجهی که ‏مردمان از آن تعجب کردند و گوسپندان که در ظلال آن آرام گرفتندی همچنان ناله و زاری ‏آغاز کردند. خوب، حالا به فرض که این وصف ساختـ?‏ ذهن گبرکان باشد، یا همان‌ها که از ‏بی‌چیزی تا جزیه ندهند مسلمان شده بودند، اما مگر نه که به رمز همان می‌گوید که بر ‏مردمان رفته بود، بر تداومی که قطع شده بود؟ ببین، من بارها، باور کن، به خواب یا حتی ‏بیداری آن کاروان شتر و شتربان و گردونه‌های حامل شاخه‌های در نمد پیچیده را دیده‌ام، باش ‏از کاشمر تا جعفریه همپا شده‌ام.»‏

بلند شده بود، با تمام قامت، و به اشار?‏‏ دستی آفاق مغرب و به دستی دیگر آن‌سوی کویر ‏جایی را نشان می‌داد، گفت: «از کشمر تا جعفریه، هزاران اشتر، زنگوله به گردن. قبلاً انگار در ‏زمان منصور همـ?‏ عمارات تیسفون را در کار ساختن بغداد کرده بودند و حالا نه تن همـ?‏ ‏خراسانیان را که بند بند همـ?‏ ساکنان این خطه را جدا کرده بودند و می‌بردند بر گردونه‌ها و بر ‏جاد?‏ ابریشم تا ما را، من و تو را، چون پشتیوان، تیر سقف، و نمی‌دانم ستون و جرز و دیوار در ‏کاخ‌هاشان به کار برند.»‏

نشست، انگار که بشکند به ضربـ?‏ تبری ناگهانی و همـ?‏ برگ و بار و حتی شاخه‌هاش به ‏همان یک ضربه بر گردش بریزد. و حالا داشت با دو دست لرزان آویخته از شانه‌هاش، ‏شاخه‌های شکستـ?‏ آویخته از پوست درختی که او بوده بود، کاغذهای پخش‌وپلا شده‌اش را، ‏انگار که برگ‌هاش باشند، یا سرشاخه‌هاش، تراشه‌های تنه‌اش، یکی یکی برمی‌داشت و ‏روی هم می‌چید. راعی گفت: «بعد، بعدش چی شد؟»‏

نگاه کرد. دو قطره اشک به مژه‌هاش آویخته بود، که چکید بر گونه‌ها. ‏

‏«می‌دانستم می‌پرسی. خوب این را هم گفته‌اند. می‌گویند پیش از آنکه آن کاروان بند بند تن ‏ما، رمز تداومی هزار و پانصد ساله به جعفریه برسد، متوکل کشته شده بود آن‌هم به دست ‏دو غلام ترک. قبول که در این روایت هم رمزی هست، اما می‌دانی آن که سرو فریومد را بر ‏انداخت به دلیل همین روایت هم شده آزموده‌تر شده بود، یعنی دویست و نود و یک سال پس ‏از برانداختن، قطعه قطعه کردن سرو کاشمر ...»‏

باز بر سر اوراقش رفت که حالا دسته کرده و به‌قاعده، اما نه به ترتیب، روی هم چیده جلوش ‏بود. دستهاش می‌لرزید، گفت: «یادم است، اما عین روایت جالب‌تر است، با توجه به اینکه ‏یکی نشانـ?‏ تثبیت استیلای عرب بوده، و ریشه کن کردن؛ و این یکی رمزی از تسلط ترکان.»‏

برگ‌ها را باز گرد بر گردش می‌پراکند. نیافت. نمی‌یافت. گفت: «یادداشتش کرده بودم. ‏می‌بایست همین جاها باشد. اما مهم نیست. یادم است. می‌گویند ینالتگین تا ضرری به وی ‏و حشم وی نرسد فرمود تا درخت را آتش بزنند. بله، درست شنیدی، آتش بزنند، یعنی دو ‏عنصر پرستیدنی کیش زردشتی را به جان هم انداختند و خود از میانه گریختند تا شومی قطع ‏چنان سروی دامنشان نگیرد. خوب، مقصود از این روایت این است که دیگر اینجا نقطـ?‏ پایان ‏یک دوره است، نقطـ?‏ عطف است طوری که حتی صاحب تاریخ بیهق یادش می‌رود از بلندی ‏شعلـ?‏ چنان سروی بگوید؛ یا طول زمان سوختن را متذکر شود؛ یا مثلاً از دودی بگوید که همـ?‏ ‏آفاق این حوزه را گرفته بود؛ لانه‌هایی که سوخته شدند؛ اصناف مرغانی که بر گرد چنان ‏درخت فروزان ‌سرتاپا شعله و دود طواف می‌کرده‌ا‌ند. اما ...»‏

دست برد و گوشـ?‏ لحافش را پس زد: «می‌بینی؟»‏

انگشت بر بته‌جقـ?‏ قالی گذاشته بود: «از همان وقت است شاید که این سروهای سر خمیده ‏را بر متن قالی‌هاشان نقش کردند. ببین، انگار روی خودش خم شده باشد، یا شکسته ‏باشد.»‏

بوی دود را اول راعی شنید و بعد دید. چراغ خوراک‌پزی بود، از گرد کتری سیاه‌شده تنوره ‏می‌کشید و تا راعی بجنبد و فتیله را پایین بکشد، همـ?‏ اتاق انباشته از دود بود. گفت: «در را ‏باز کن، مگر نمی‌بینی؟»‏

دود تا سقف رسیده بود و نخ‌ها، قندیل‌های سیاه، اینجا و آنجا از سقف آویخته بود. کلید ‏نمی‌چرخید. وحدت گفت: «نه، فایده ندارد.»‏

سرفه می‌کرد. راعی بلند شد پرد?‏ جلو پنجره را عقب زد. منقل را برداشت و پایین گذاشت. ‏باز هم بود. بطری‌های مشروب و نوشابه، خالی و پر، ظرف‌های نشستـ?‏ بر هم توده شده، ‏چوب شکستـ?‏ وافور. همه را بایست می‌گذاشت پایین. کتاب هم بود. پنجره را که باز کرد ‏نسیم خنک تازه‌ای مثل دست کودکی صورتش را نوازش می‌کرد. اما نمی‌شد. بوی دود تا ‏ریه‌هاش رفته بود و سرفـ?‏ وحدت پشت سرش نمی‌گذاشت. دل‌آشوبه‌اش شباهتی به ظهر ‏نداشت، اما همان‌طورها بود. نه، نبود. چیزی مثل آونگ در سینه‌اش از جایی نامریی آویخته ‏بود، بی‌حرکت، و سنگینی‌اش را نه در گلو، نزدیکیهای سیب آدمش، که در تمام امعاء و ‏احشائش حس می‌کرد. چراغ‌هایی اینجا و آنجا روشن بود. بالاخره آنجا گوشـ?‏ ساختمانی ‏هلال ماه را پریده‌رنگ و باریک و بی‌نور دید. بایست می‌رفت. وحدت گفت: «بیا برویم بیرون.»‏

و سرفه کرد. صدای ماشین‌ها، بوق‌ها، و ترمزها از اینجا و آنجا شنیده می‌شد، انگار که ‏مکعب‌های بزرگ و کوچک را خراش هزار هزار صدای دور و نزدیک تکه‌تکه می‌کرد. ‏

وحدت گفت: «آن پنجره را ببند، خواهش می‌کنم. می‌رویم بیرون، همین سر خیابان یک دکـ?‏ ‏عرق فروشی هست، دنج است.»‏

راعی برگشت. پرد?‏ دود نازک‌تر شده بود، و آنجا میان چهارچوب در وحدت خم‌شده بر دو زانو ‏سرفه می‌کرد. راعی گفت: «نه، من باید بروم، عذر می‌خواهم.»‏

کفش‌هایش را که پوشید، گفت: «دلخور نشو، واقعاً باید بروم، بگیر باید تنها باشم. برای ‏امروزم خیلی زیاد بوده.»‏

به وحدت که رسید، دست دراز کرد. وحدت گفت: «پس تو هم می‌روی به برج عاج خودت؟»‏

‏«آره، بگیر برج عاج. اما تو ...»‏

نه، نمی‌بایست می‌گفت. گرفتش و بوسیدش: «وقتی نمی‌توانیم کاری برای هم بکنیم دیگر ‏زخم زبان چرا؟»‏

و راه افتاد. به چهارچوب در که رسید برگشت، گفت: «ببین وحدت، تو حتماً فکرهات را ‏کرده‌ای، می‌دانی که تنها با خودکشی می‌توانی کاری کنی که آدم‌ها جدیت بگیرند، از عفت ‏گرفته تا بقیه، همکارهات و حتی بچه‌هات؛ آن‌هم درست همین امشب. اما این هم یادت ‏باشد که من یکی تحمل بار اضافی ندارم. می‌فهمی؟ دیگر نمی‌توانم بعد از مرگ تو با این ‏دلشوره زندگی کنم که می‌شد منصرفش کرد و نکردیم، یا من به‌خصوص نکردم. در ثانی من ‏به انداز?‏ کافی جسد روی دوش یا حتی توی سینه‌ام، اینجا، دارم که دیگر جایی برای لاشـ?‏ ‏تازه نیست ...»‏

کافی بود. همین‌ها را هم که گفته بود زیادی بود. بایست می‌گفت: «با این‌همه بمان!» ‏نگفت. در خانه را باز کرد و بیرون آمد. پله‌ها تاریک بود. دست به نرده‌ها که بگیری می‌شود ‏پایین رفت. اشکال کار فقط در پاگردها بود. نرد?‏ پوشیده از یاس طرف چپش بود. پارس سگی ‏نیامد. یکی دو برگ را لگد کرد اما بوی پائیز را حس نکرد. می‌دانست که هست در هوا، لای ‏برگ‌های یاس و حتی میان سرانگشت‌هاش که بر میله‌های نرده می‌کشید. بوی دودی که ‏وحدت می‌گفت نمی‌گذاشت بشنود، یا بوی مردار. در را که باز کرد ماشین را جلو در دید. چراغ ‏داخل ماشین روشن بود. در عقب باز بود. عفت گفت: «بفرمایید، محسن می‌رساندتان.»‏

گفت: «چی؟ هنوز اینجایید؟»‏

‏«منتظر شما بودم بفرمایید. محسن غریبه نیست، می‌داند، همه چیز را می‌داند.»‏

راعی سوار شد. نمی‌خواست، اما دیگر کاریش نمی‌شد کرد.بازی پیش از او شاید هم از دم ‏ألست بربکم آغاز شده بود. عفت گفت: «به نظر شما من چه کار باید بکنم؟ خواهش می‌کنم ‏صریح بفرمایید.»‏

نمی‌خواست به صورتش نگاه کند اما مجبور بود. حالا به‌خصوص بزکش تندتر می‌زد، آن‌هم از ‏این‌همه نزدیک و اینکه ناگهان نور پایین ماشینی یا چراغ تیری، دکانی روشنش می‌کرد. گفت: ‏‏«من نمی‌دانم، گیجم.»‏

محسن گفت: «ولش کن، خواهر. این مردک لیاقت ...»‏

راعی گفت: «خواهش می‌کنم نگه دارید. من پیاده می‌شوم.»‏

عفت گفت: «تو دخالت نکن، این زندگی من است نه تو.»‏

نگه داشته بود و قبل از اینکه راعی دست دراز کند در جلو باز بود و محسن بیرون ایستاده بود. ‏در را محکم بسته بود. عفت گفت: «محسن، محسن!»‏

از جوی آب پرید. از کنار پیاده‌رو می‌رفت، دو دست در جیب‌های شلوار. عفت گفت: «به ‏جهنم.» و لغزید جلو فرمان. به محاذات محسن که رسیدند نگه داشت و چند بار بوق زد. ‏محسن نگاه نکرد، بعد هم پیچید توی کوچه‌ای. ‏

راعی گفت: «اجازه بفرمایید من بروم. شما شاید بخواهید با این‌ها زندگی کنید، آن‌وقت از ‏حالا ...»‏

راه افتاده بود. گفت: «گور پدر همه‌شان. آدم که نمی‌تواند به همه حساب پس بدهد.»‏

حرف وحدت بود. هنوز هم در او حرف می‌زد. گفت: «پس اجازه بفرمایید من هم بیایم جلو. این ‏طور که خوب نیست.»‏

نه، نمی‌بایست. بوی عطرش، به‌خصوص حالا، ناراحتش می‌کرد. شیشه را پایین کشید. ‏سیگارش را در آورد: «اجازه می‌فرمایید.»‏

‏«خواهش می‌کنم.»‏

عفت گفت: «جواب من را ندادید. البته مجبور نیستید. اما من می‌خواستم، آن‌هم حالا که ‏باش صحبت کرده‌اید، بفرمایید من چه کار کنم.»‏

‏«مگر خودتان تصمیمی نگرفته‌اید؟»‏

‏«گرفته بودم، اما فکر نمی‌کردم ممکن است به این قیمت تمام بشود.»‏

‏«به چه قیمتی؟»‏

‏«همان که توی کاغذش نوشته بود. در این مورد که حرفی بهش نزدید؟»‏

‏«چرا، متأسفانه. از دهنم در رفت. شاید هم چون عصبی‌ام کرد گفتم.»‏

‏«چی گفت؟ نظرش چی بود؟ واقعاً می‌خواهد چه کار کند؟»‏

‏«دقیقاً که نمی‌شود گفت، یعنی این امکان هست که همین امشب کار را فیصله بدهد و یا ... ‏راستش نمی‌دانم. خودتان بهتر می‌شناسیدش. در این گونه موارد کافی است آدم کتابی را ‏باز کند و شعری بخواند، آن‌قدر تلخ، که ببیند بدتر از این هم سابقه داشته؛ و یا مثلاً یک قمری ‏بیاید روی هر?‏ پنجر?‏ آدم بنشیند.»‏

‏«پرده را انداخته است.»‏

‏«بله، دیدم، وقتی هم من پنجره را باز کردم گفت : "لطفاً، آن پنجره را ببند." با این‌همه ‏نمی‌شود پیش‌بینی کرد.»‏

‏«یک روزی من می‌توانستم، همه چیزش برایم آشنا بود. حتی می‌توانستم بگویم که حالا مثلاً ‏چی فکر می‌کند. اما یک‌دفعه عوض شد. نفهمیدم چرا. مطمئنم که ربطی به اعتیاد و ‏نمی‌دانم ترکش نداشت. حالا هم نمی‌کشد. اما با وجود این عوض شده است، طوری که فکر ‏می‌کنم غریبه است، اولین بار است که می‌بینمش. تازه حرف‌هاش، کارهاش آن‌قدر ضد و ‏نقیض است، آن‌قدر شلوغ است که گیجم کرده است. ببینید، شما باور می‌کنید آدمی به دل‌‏رحمی وحدت سگ همسایه را کشته باشد؟»‏

راعی گفت: «پس برای همین صدای پارسش را نشنیدم؟ هر وقت می‌آمدم، تا به کنار نرده ‏می‌رسیدم پارس می‌کرد.»‏

‏«وحدت هم همین را می‌گفت، می‌گفت: "ساعت دوازده وقتی آدم مست باشد، تا در را باز ‏می‌کند و قدم در راهرو می‌گذارد یک‌دفعه با آن صدای نخراشیده چرت آدم را می‌درد." یک ماه ‏پیش یک روز عصر دیدم نشسته است کنار نرده‌ها. سگ آن طرف نرده بود. پارس نمی‌کرد. ‏تکه‌گوشتی جلوش بود، داشت بو می‌کرد. دویدم پایین. بهش گفتم: "نکند چیزی توش ریخته ‏باشی؟" گفت: "نه، می‌خواهم باش دوست بشوم. راهش همین است." سگ که تکه‌گوشت ‏را خورد خیالم راحت شد. اما باز بهش گفتم: "این سگ قیمتی است، می‌بینی که. تربیت‌‏شده است. مبادا بلایی سرش بیاوری." گفت: "خیالت راحت باشد. دیگر درست شد." اما باز ‏شب که آمد غر می‌زد، فحش می‌داد به هر چه سگ است و به‌خصوص سگ‌های اصیل. ‏می‌گفت: "این اقلاً روزی دو سه کیلو گوشت لخم نفله می‌کند تا شب بیاید کنار نرده و یک‌‏دفعه توی دل آدم پارس کند."»‏

چراغ که سبز شد راعی پرسید: «بالاخره چی شد؟»‏

‏«راستش نفهمیدم. از گریـ?‏ پیرزن فهمیدم که سگ طوریش شده. می‌گفت: "حتماً کار دزد ‏بوده." شب که وحدت آمد بهش گفتم. گفت: "بله، فهمیدم. پارس نکرد." بعد هم شنیدم که ‏توی اتاقش می‌خواند:‏
امـروز بکـش چو می‌تـوان کـشت / کاتش چو بلند شد جهان سوخت
مــگذار کــه زه کــــند کــــمان را / دشـمن که به تیر می‌توان دوخت

‏«گفتم: "کار تو نباشد؟" گفت: "خواهش می‌کنم. تو دیگر امشبم را خراب نکن، برای اینکه این ‏اولین شبی است که تا در را باز کردم چیزی از توی تاریکی، از پشت آن نرده و یاس لعنتی ‏پارس نکرد." گفتم: "اما این را هم بدان که پیرزن داده است تشریحش کنند، می‌خواهد بداند ‏چی شده که یک‌دفعه افتاده و مرده. می‌گفت، دیدم افتاده کنار نرده، به پشت، و پاهاش ‏می‌لرزد. وقتی من رسیدم پوزه‌اش را مالید به پام." باز خواند:‏